365- تفسير قرآن از كى شروع شد؟

بدون شك تفسير قرآن به معنى واقعى از زمان خود پيامبر صلى اللَّه عليه و آله و به هنگام نزول نخستين آيات بر قلب پاكش آغاز گشت، ولى به صورت يك «علم مدون» همه مى‏ گويند از زمان على عليه السّلام شروع شد و بزرگان اين علم سلسله اسانيد خود را به او كه باب مدينه علم پيامبر صلى اللَّه عليه و آله بود مي رسانند.

با اينكه تا كنون صدها كتاب در تفسير قرآن نوشته شده، به زبان هاى مختلف به روش هاى گوناگون، بعضى ادبى، بعضى فلسفى، بعضى اخلاقى، پاره‏ اى‏ بر اساس حديث، بعضى بر اساس تاريخ، پاره‏ اى بر اساس علوم جديد، و هر يك قرآن را از زاويه علومى كه در آن تخصص داشته‏ اند ديده ‏اند!.

و از اين باغ پر گل: يكى به مناظر دل انگيز و شاعرانه پرداخته.

ديگرى مانند يك معلم علوم طبيعى به ساختمان برگ ها و گلبرگ ها و ريشه‏ ها.

سومى به مواد غذايى قابل استفاده از آن.

چهارمى به خواص دارويى.

پنجمى به اسرار آفرينش اين همه شكوفه‏ ها و گل هاى رنگارنگ پرداخته.

ششمى در اين انديشه است كه از كدامين گل مي توان عطرى بهتر تهيه كرد، و هفتمى همچون زنبور عسل تنها در فكر مكيدن شهد گل و فراهم ساختن «انگبين» است! خلاصه، پويندگان راه تفسير هر كدام با آئينه مخصوصى كه بدست داشته‏ اند جلوه ‏اى از آن همه زيبائي ها و اسرار قرآن را منعكس ساخته ‏اند.

ولى روشن است كه اينها همه در عين حال كه تفسير قرآنند، تفسير قرآن نيستند، كه هر يك پرده از چهره ‏اى از قرآن برمي دارد نه از همه چهره‏ ها، و اگر همه را نيز يك جا جمع كنيم باز پرده بردارى از چهره‏ هايى از قرآن است نه از همه چهره‏ هايش.

زيرا كه قرآن كلام حق است و تراوشى از علم بى‏ انتهاى او، و كلام او رنگ علم او، و علم او رنگ ذات او دارد، و همه نامتناهى هستند.

بنا بر اين نبايد انتظار داشت، انسان ها همه چهره‏ هاى قرآن را ببينند كه نمي توان دريايى را در كوزه ‏اى جاى داد! ولى اين را نمى ‏توان و نبايد انكار كرد كه هر قدر ظرف فكر و انديشه ما بزرگتر باشد مقدار بيشترى از اين اقيانوس بيكران را در خود جاى خواهد داد.

و بهمين دليل بر همه دانشمندان فرض است كه در هيچ عصر و زمانى از پاى‏ ننشيند و براى كشف حقايق بيشترى از قرآن مجيد به تلاش و كوشش پى‏گير و مخلصان ه‏اى ادامه دهند. از سخنان قدما و پيشينيان، كه درود خدا بر روان پاكشان باد بهره گيرند، اما به آنها قناعت نكنند كه پيغمبر اكرم فرمود:

«لا تحصى عجائبه و لا تبلى غرائبه»

: «شگفتي هاى قرآن هرگز تمام نمى‏شود و نوآوري هاى آن به كهنگى نمى‏ گرايد».[1]