380- مفهوم کاوی شهید

شهادت جانسوز شهدای مقاومت به ویژه سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی (ره) تسلیت باد

شهید لفظی عربی و صیغه مبالغه از ریشهٔ «شَهَدَ» و اسم مصدر «شهادَه» به‌معنای شاهد و حاضر بودن و گواهی دادن است. صیغهٔ مبالغه بر این دلالت دارد که عملِ گواه بودن از آن فرد زیاد صادر می‌شود.

قرآن در آیات ۱۷۵ تا ۱۶۹ سوره آل‌عمران به مقام شهیدان می‌پردازد:

169. وَ لا تَحْسَبَنَ الَّذینَ قُتِلُوا فى سَبیلِ اللَّهِ اَمْواتَاً بَلْ اَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ.

170. فَرِحینَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ یَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ الّاخَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لاهُمْ یَحْزَنُونَ.

171. یَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ وَ اَنَ اللَّهَ لایُضیعُ اَجْرَالْمُؤْمِنینَ.

172. اَلَّذینَ اسْتَجابُوا لِلَّهِ وَالرَّسُولِ مِنْ بَعْدِ ما اَصابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذینَ اَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَاتَّقُوا اَجْرٌ عَظیمٌ.

173. اَلَّذینَ قالَ لَهُمُ النّاسُ إِنَّ النّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزادَهُمْ ایمانَاً وَ قالُوا حَسْبُنَااللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكیلُ .

174. فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ لَمْ یَمْسَسْهُمْ سُوءٌ وَاتَّبَعُوا رِضْوانَ اللَّهِ وَاللَّهُ ذُوفَضْلٍ عَظیمٍ.

175. إِنَّما ذلِكُمُ الشَّیْطانُ یُخَوِّفُ اَوْلِیائَهُ فَلاتَخافُوهُمْ وَ خافُونِ اِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنینَ.

ترجمه

169. و كسانى را كه درراه خدا كشته شده اند، مرده مپندار؛ بلكه [ آنان ]زندگانى هستند كه نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند.

170. در حالیكه به آنچه خدا از فزون بخشى خود به آنان ارزانى داشته است، شادمانند و به [ پاداش پرشكوه ] آنانى كه [ قهرمانانه جهاد كرده امّا ]هنوز [ به افتخار شهادت نائل نیامده و] به آنان نپیوسته اند، شادى مى كنند كه نه بر آنان بیمى است و نه اندوهگین خواهند شد.

171. بر نعمت و بخششى از خدا [ و بر] اینكه خداوند پاداش ایمان آوردگان را تباه نمى سازد، شادى مى كنند.

172. آن كسانى كه به [ فراخوان ] خدا و پیامبر [ آنهم ] پس از آنكه [ در اُحُد] زخم [ بسیارى ] برآنان وارد آمده بود، پاسخ گفتند، براى كسانى از آنان كه نیكوكارى و پروا پیشه ساختند، پاداشى پر شكوه خواهد بود.

173. همانان كه [ پاره اى از] مردم [ بداندیش ] به آنان گفتند: «مردم [شرك گرا] براى [رویارویى با] شما [سپاهى گران ] گرد آورده اند؛ پس از آنان بترسید.» امّا [ این تهدید، تنها] بر ایمان آنان افزود و گفتند: «خدا ما را بسنده است؛ و [ او چه ]نیكوكار سازى است!»

174. آنگاه با نعمت و بخششى از سوى خدا، در حالیكه هیچ آسیبى به آنان نرسیده بود، [ از میدان كارزار به خانه هاى خود ]باز آمدند و [ با پاسخ به فراخوان پیامبر،] خشنودى خدا را پیروى كردند. و خدا داراى بخششى پرشكوه است.

175. این تنها شیطان است كه هواخواهان خود را از [ شرك گرایان ]به هراس مى افكند؛ پس شما از آنان نهراسید و از من پروا كنید، اگر [ براستى ]ایمان دارید.

تعریف شهادت در اسلام

تعریف شهادت در متون اسلامی گوناگون است:به‌معنای کشته شدن در راه خدا است. در اسلام شهید به کسی گفته می‌شود که جان خود را در راه خدا فدا کند.طبق احکام اسلام کسی که به شهادت رسیده نیاز به غسل و کفن ندارد و حتی در بعضی احادیث و روایات از پیامبر اسلام و امامان شیعه بدون هیچ سؤال و جوابی وارد بهشت می‌شوند. هرچند همچنان باید پاسخ‌گوی حق‌الناس باشند.

برپایه تفسیر ناصر مکارم شیرازی شهید روز قیامت به همراه پیامبر اسلام گواه بر اعمال امت یا امّت‌های دیگر است و به‌طور عملی -نه فقط کلامی- گواهی به حق می‌دهد. شیعیان دوازده‌امامی مهدی‌باور، کسی که در میدان جهاد و قبل از انقضای جنگ و در جنگ در رکاب پیامبر یا امام معصوم یا نایب خاصّ او کشته شده‌است، شهید می‌دانند. همچنین هر کس در زمان غیبت به هنگام وجوب جهاد بر مسلمانان، در راه حفظ دین و دفاع از اسلام - نه جهات دیگر- در معرکهٔ قتال (خطّ مقدّم جبهه) کشته شود، حکم شهید بر او جاری است؛ و در غیر این صورت حکم شهید را ندارد، هر چند ثواب شهید داشته باشد.
چنین کسانی غسل و کفن و حنوط نمی‌شوند، بلکه باید آن‌ها را با همان لباسهایشان بعد از خواندن نماز میت دفن کنند. این حکم در بارهٔ کسانی است که در میدان جنگ کشته شده باشند، اما اگر به صورت مجروح او را از میدان جنگ خارج سازند و در بیمارستان یا غیر آن از دنیا برود، گرچه ثواب شهیدان را دارد ولی حکم فوق شامل حال آن‌ها نمی‌شود.

فخر رازی در کتاب تفسیر کبیر و جارالله زمخشری در کتاب تفسیر کشاف این حدیث را از پیامبر اسلام آورده‌است:

«آگاه باشید! هرکس با محبّت آل محمّد ازدنیا برود شهید از دنیا رفته‌است.»